اختصاصي ديدبان شمال: چین آیا در اینده نزدیک جای امریکا و بلوک غرب در اقتصاد خواهد گرفت یکم سطحی است باید دید دانش و های تک منظورمان است یا نیروی کار، و این مباحث از بحث صرف تولید خالص و ناخالص فراتر است
1. در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل “حفظ تمامیت ارضی” و “بقای نظام سیاسی” در زمره منافع حیاتی هر کشوری از جمله ایران به شمار می رود و جمله معروف بنیانگذار جمهوری اسلامی مبنی بر “حفظ نظام، از اوجب واجبات است” در همین چارچوب قابل تحلیل است.
2. هنوز هیچ سند رسمی قابل استنادی که مبیّن چارچوب حقوقی (سند همکاری یا قرارداد) به همراه جزییات این متن امضاء شده باشد به بیرون درز پیدا نکرده است. از این رو، ستایش و نکوهش هایی که در تحلیل های رسانه ای منتشر می شود، نه بر اساس تحلیل داده ها که بر اساس گمانه‌زنی و متاثر از تحلیل تاریخی، حب و بغض به چین یا ایالات متحده و عدم اعتماد به عقلانیت و مشروعیت تصمیم گیری در نظام سیاسی داخلی است.
3. چین با بیش از14 تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی درحال تبدیل شدن به بزرگترین اقتصاد جهانی و بازیگری در تراز ابرقدرت در معادلات نظام بین‌الملل است. لذا، همکاری استراتژیک با این کشور متضمن فرصت‌هایی است که اگر درست ارزیابی و بهره برداری شود میتواند در احیا و توسعه اقتصاد کشور موثر و مفید واقع شود.
4. مگاپروژه “کمربند-جاده”، از مهمترین برنامه های دولت چین با ظرفیت سرمایه گذاری چند تریلیون دلاری برای احیای جاده ابریشم است که65 تا70 کشور جهان از جمله ایران را در بر می گیرد. از این منظر، ایران با بهره برداری از فرصت قرابت با چین میتواند نقش مهمی در تحقق این پروژه ایفا کند. ضمن اینکه مشروط بر انعقاد قراردادهای هوشمندانه میتواند از مشارکت چین در بازسازی ظرفیت بنادر و زیرساخت های اقتصادی و صنعتی بهره مند شود.
5. برخلاف ایران، منطق حاکم بر روابط چینی ها با ایالات متحده “رقابت است نه خصومت”. چینی ها اصول لیبرالیسم اقتصادی و تجارت آزاد را پذیرفته اند. حجم تجارت چین با ایالات متحده بیش از720 میلیارد دلار با تراز مثبت به سمت چین است در حالی که حجم این مراودات در قبال ایران به زحمت از مرز20 میلیارد دلار در سال عبور می کند. بدیهی است که چین در روابطش با ایران مانند سال های گذشته منافعش در رابطه با ایالات متحده و کشورهای اروپایی را نادیده نخواهد گرفت.
چین در منطقه خاورمیانه فقط با ایران روابط نزدیک ندارد. در واقع، روابط اقتصادی چین با امارات متحده عربی، اسرائیل و عربستان سعودی از روابطی که با ایران تعریف کرده است به مراتب گسترده تر است. بنابراین، فرض اینکه چین، روابط خود با کشورهای مذکور را فدای رابطه با ایران میکند فرض عاقلانه ای نیست. به خاطر داشته باشید که “وانگ یی” وزیر امور خارجه چین پیش از سفر به تهران، به امارات و عربستان سعودی سفر کرد و احتمالا با ارائه توضیحاتی سعی در رفع حساسیت های احتمالی سایر رقبای منطقه ای ایران درخصوص قرارداد امضا شده داشته است.
7. به نظر میرسد یکی از اهداف ایران برای امضای سند همکاری با چین، ارسال یک پیام مشخص به واشنگتن و متحدان اروپایی آن است. با تداوم تحریم های ترامپ در دولت بایدن و انتخابات قریب الوقوع ریاست جمهوری یکی از اهداف امضای این قرارداد میتواند به این معنی باشد که عدم تسریع ایالات متحده در لغو تحریم ها و عدم حصول توافق، میتواند ایران را به پایگاه استراتژیک چین در منطقه تبدیل کند.
8. لرد آکتون از اندیشمندان قرن 19 در بریتانیا معتقد بود: “قدرت، فساد می آورد و قدرت مطلق، فساد مطلق می آورد”. با وام گیری از این جمله آکتون و جایگزینی مفهوم”انحصار” به جای”قدرت” بایستی گفت که اگر ایران در برقراری روابط استراتژیک به چینی ها، انحصار قائل شده باشد و تخم مرغ هایش را فقط برای سبد چینی بگذارد طبعا بازنده اصلی خواهد بود. راه گریز از این عقوبت ناخوشایند اما محتمل هم آغاز فرآیند عادی سازی سیاست خارجی خود و تنش زدایی با ایالات متحده و سایر کنشگران موثر منطقه ای و بین المللی است.
– جمع‌بندی: به اعتقاد من، عموم انتقادات و مخالفت‌ها در قبال قرارداد با چین مانند برجام متاثر از برداشت‌های فردی، عدم مطالعه سند رسمی، نادیده‌گرفتن سطح واقعی قدرت و جایگاه کشور در منطقه و نظام بین‌الملل و بررسی سایر راهکارها است. ضمن اینکه کارآمدی یا ناکارآمدی این تصمیم در طول زمان مشخص خواهد شد و موفقیت یا شکست آن به متغیرهای متعددی بستگی دارد.
اما واضح است که این «اتحاد استراتژیک»، بیشتر میتواند ظرفیتی برای بقا و بازسازی اقتصاد نیمه‌جان ما باشد و چالش‌های سیاست خارجی و تهدیدات امنیتی بیرونی ایران را پوشش نمی‌دهد و اگر نظام تدبیری برای رفع آن‌ها نداشته باشد همین قرارداد به یک چالش جدی دیگری در حوزه‌های سیاست خارجی و امنیتی کشور تبدیل خواهد شد.
نويسنده :مرتضي صادقيان
